Charakterystyka/ morfologia
Zimorodek (Alcedo atthis) – niewielki ptak rybożerny z rodziny zimorodkowatych. Zamieszkuje w południowej i środkowej Europie, północnej Afryce i południowej Azji w pasie od Dekanu po Archipelag Malajski, na wchód od Sachalin i Japonii. Nie odbywa regularnych wędrówek, pojedyncze osobniki zimują nad niezamarzającymi zbiornikami, pozostałe przelatują do południowej części areału lęgowego. Występuje 7 podgatunków. Zimorodek jest ptakiem wędrującym jesienią z obszarów z kontynentalną zimą (północno-wschodnia Europa) do terenów z zimą łagodną, gdzie zbiorniki nie zamarzają. W Polsce to nieliczny (niegdyś liczny) ptak lęgowy, spotyka się go na całym niżowym obszarze kraju.
Charakterystyka
Zimorodek ma krępą sylwetkę i krótki ogon. Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. Głowa i grzbiet niebieskie z zielonym, metalicznym połyskiem, środek grzbietu i sterówki błękitne, policzki rudawobrązowe, a szyja biała. Lotki ciemne, zewnętrzne chorągiewki niebieskozielone. Spód ciała cynamonowy. Dziób szary, mocny i długi, nogi czerwone. Sylwetka jest nieproporcjonalna – sama głowa i dziób zajmują prawie długość tułowia. Jest nieco większy od wróbla. Jego lot jest szybki i prostolinijny, często wykonuje go nisko nad wodą.
Wymiary
· długość ciała ok. 17 cm
· rozpiętość skrzydeł 26-28 cm
· waga ok. 30-56 g
Jego zawołania są ostre. Słychać je jako przeciągliwe "tije". Jego głos przypomina też przenikliwy gwizd "tith" lub powtarzalne "tut tut".
Biotop
Czyste, śródlądowe wody o stromych brzegach z których zwisają korzenie lub gałęzie mogące służyć jako punkty obserwacyjne. Preferuje przede wszystkim rzeki i strumienie oraz brzegi jezior i stawów.
Okres lęgowy
W lutym ptaki te kończą ze swym samotniczym trybem życia i kojarzą się w pary w trakcie charakterystycznych toków. Para goni się wzajemnie po czym samiec kiwając całym ciałem pozwala podziwiać się samicy. Jako ptak terytorialny jest bardzo agresywny. Również zimą broni swojego odcinka rzeki o długości ok. 1-6 km, nawet jeśli jest to jego partner rozrodczy. Wiosną przepędza zarówno rywali, jak i małe ptaki śpiewające. W wygrzebanej w urwisku norze, czasem dość daleko od brzegu (stąd pierwotna nazwa ziemorodek). Oboje przyszłych rodziców uczestniczy w budowie podziemnego korytarza wykopując go za pomocą dziobów. Jego szerokość wynosi 5-6 cm, głębokość może dochodzić do metra i kończyć się wyżej niż wylot okrągłą komorą. Z czasem gromadzą się w nim ości. Nora może być wykorzystywana kilkakrotnie. W ciągu roku wyprowadza jeden lub dwa lęgi, składając od kwietnia do lipca 6 do 8 kulistych i błyszczących jaj bezpośrednio na ziemi. Ptaki podczas budowy gniazda sporą część czasu spędzają na kąpieli i czyszczeniu piór Wysiadywanie i dorastanie[edytuj]Jaja wysiadywane są przez okres 19 do 21 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta, gniazdowniki, opuszczają gniazdo po 22 – 27 dniach, choć jeszcze przez parę dni opiekują się nimi rodzice. Karmione są owadami i rybkami w zupełnej ciemności. Zaobserwowano, że pisklę, które dostało swoją porcję odchodzi na bok dając miejsce swojemu rodzeństwu. Młode mają matowe upierzenie, a pióra na piersi szaro obrzeżone. Lotne stają się po 23-27 dniach. Jeśli obszar lęgowy jest dogodny do rozrodu zimorodki wyprowadzają drugi lęg (czasem i trzeci). W takim przypadku samiec jeszcze wychowuje pisklęta z pierwszego zniesienia, podczas gdy samica ponownie wysiaduje jaja. Takie zachowanie pozwala zrekompensować cięższe i długie zimy, kiedy dochodzić może do uszczuplenia populacji. Po okresie godowym zimorodki żyją pojedynczo.
Pożywienie
Swoje główne pożywienie — ryby — łapie, nurkując pionowo w dół w potokach i rzekach. Żywi się też wodnymi owadami, żabami i rakami. Lata nisko nad wodą. W czasie polowania siaduje na gałęziach nad rzeką i czatuje na ryby. Ofiara jest pod wodą najpierw namierzana wzrokiem. Z tego też powodu zamieszkuje akweny o czystej wodzie bogate w odpowiedniej wielkości ryby. Atakuje je z zasiadki lub krótkiego lotu zwisającego. Samo zanurzenie trwa sekundę, a ryba jest nabijana na dziób. Nim ją zje przenosi ją do czatowni. Jeśli pokarm jest przeznaczony dla samego ptaka to połyka go rybią głowę skierowując do przełyku przodem. W przypadku gdy podaje ją młodemu ryba jest przekręcona w dziobie. Kiedyś zimorodki były tępione, gdyż posądzano je o zjadanie istotnych dla człowieka gatunków ryb w gospodarstwach rybackich. Udowodniono jednak, że preferuje mało znaczące słonecznice, cierniki, kiełbie i ukleje. Głównym powodem zanikania tego niewielkiego ptaka drapieżnego jest utrata siedlisk, głównie nienaturalna obudowa zbiorników (np. likwidacja urwistych skarp), zanieczyszczenie wody i niepokojenie powodowane przez wędkarzy i wczasowiczów. Zabijano je niegdyś dla kolorowych piór i przez wyławianie ryb. Obecnie wdraża się postępowanie polegające na niszczeniu "czatowni" tego ptaka, zamiast jego masowego tępienia, jakie miało miejsce np. we Francji w latach 60.
Zimorodek w kulturze
Zimorodek to tytuł dialogu, którego autorstwo przypisywało się początkowo Platonowi lub Lukianowi z Samosaty, choć obecnie wiadomo, że nie jest to prawda. Opiera się na ludowych wierzeniach w to, że pisklęta zimorodków rodzą się zimą i o przemianie kobiety w ptaka. Z rozmowy Sokratesa i Chajrefonta dowiadujemy się o historii kobiety, która popadła w głęboką rozpacz po utracie swego mężczyzny. Nie mogąc uwierzyć, że zmarł próbowała go odnaleźć. Bogowie widząc smutek i cierpienie żony, która wynikała z głębokiej miłości i przywiązania przemienili ją w zimorodka by wśród brzegów rzek mogła szukać swego ukochanego. W ten sposób grecki lud wierzył, że słoneczna pogoda zimą przynosi na świat młode zimorodki. Historia ta odnosi się do przekazu z mitologii, który podaje, że bogowie ukarali księżniczkę Alkione, jedną z Plejad, za to, że chciała nosić imię królowej nieba - Hery, a wraz ze swoim mężem Keyksem uznawali swoje małżeństwo za boskie. Po śmierci mężczyzny Alkione rzuciła się do morza, a bogowie zamienili ją w ptaka. Uwija swe gniazdo nad brzegiem, które stale niszczy morska fala. Bóg wiatru i ojciec księżniczki, Eol, miał raz do roku uspokajać wody, aby zamieniona w zimorodka kobieta mogła spokojnie wysiadywać swój lęg. Miało to miejsce w czasie tzw. "dni zimorodka", czyli tydzień przed i po zrównaniu dnia z nocą. Jest to związane z faktycznym uspokajaniem się zwykle wietrznej aury nad Morzem Egejskim, które trwa około miesiąca. Symbolem księżniczki stał się zimorodek, który miał chronić żeglarzy przed uderzeniem pioruna. Hieronim Bosch umieścił na obrazie Ogród ziemskich rozkoszy dumnie wyprostowanego zimorodka przodującego ptasiej procesji.